Where do I begin?

‘Where do I begin?’ vroeg Andy Williams zich af in Love Story.

Wij vragen ons nu vooral af hoe te beginnen met toepasbare regels.

De Omgevingswet kent een lange voorbereidingstijd. Parallel wordt ook al hard gewerkt aan de benodigde digitale informatievoorziening: het Digitaal Stelsel Omgevingswet, oftewel DSO. Tijdens de laatste kwartaaldemo op 18 december in Amersfoort zijn de nodige (werkende) resultaten getoond. Het is een goede ontwikkeling dat informatievoorziening in zo’n vroegtijdig stadium voortvarend wordt opgepakt.

Waarom toepasbare regels?

Onderdeel van het DSO zijn de zogenoemde toepasbare regels. Om regelgeving geautomatiseerd toe te passen, is het nodig om deze te vertalen naar zogenoemde beslisbomen. Deze kunnen gebruikt worden om vooraf digitaal (on)mogelijkheden te verkennen op een locatie en voor ‘slimme’ formulieren voor het digitaal aanvragen van vergunningen, onder andere op het nieuwe digitale omgevingsloket. Ook kan deze intelligentie in de toekomst mogelijk worden gebruikt voor het ‘automatisch’ beoordelen van aanvragen en zelfs het automatisch verstrekken van vergunningen.

Het online omgevingsloket en applicaties voor vergunning, toezicht en handhaving moeten functionaliteit bieden om de toepasbare regels te gebruiken. Ook uiteenlopende applicaties en apps kunnen er gebruik van gaan maken. Als voorbeeld wordt vaak het plaatsen van een dakkapel genoemd waarbij je in een app kunt zien wat in jouw geval wel en niet toegestaan is. Voor de regelgeving die het Rijk overdraagt aan gemeenten (de zogenoemde ‘bruidsschat’) worden centraal toepasbare regels beschikbaar gesteld. Er zijn overigens nog wel wat vraagtekens bij de kwaliteit en bruikbaarheid van die regels.

Gemeenten zijn vooralsnog niet wettelijk verplicht om voor de eigen regelgeving toepasbare regels aan te leveren. Het is ook de vraag of gemeenten hier nu al prioriteit aan moeten geven. Maar als je er als gemeente mee aan de slag wil, wat is er dan voor nodig is en hoe kun je het aanpakken?

Wat is hiervoor nodig?

Het in de praktijk toepassen van toepasbare regels vergt:

• standaarden om toepasbare regels eenduidig te kunnen definiëren;
• voorzieningen om regels beschikbaar te stellen, zowel binnen het DSO als bij bevoegde gezagen;
• (kennis van het) opstellen en aanleveren van beslisbomen door regelgevende overheden;
• applicaties die de toepasbare regels kunnen toepassen.

Pas als aan al deze voorwaarden is voldaan, kunnen toepasbare regels ook echt worden toegepast. Standaarden en DSO-voorzieningen voor het uploaden, valideren en beschikbaar stellen zijn inmiddels beschikbaar. Er wordt ook al volop geëxperimenteerd met software om de regels toe te kunnen passen: onder andere op www.depilotstarter.nl zijn diverse pilots te vinden. Hoe bevoegde gezagen de beslisbomen gaan opbouwen is echter nog niet duidelijk.

Hoe bouw je beslisbomen op?

De regelgeving moet dus vertaald worden naar eenduidige beslis- of vragenbomen. Deze moeten vervolgens in een landelijke voorziening beschikbaar worden gesteld zodat applicaties ze toe kunnen passen. Omdat de toepasbare regels per 1-1-2021 nog niet verplicht zijn, is te verwachten dat deze in de loop der jaren stapsgewijs beschikbaar komen. De verantwoordelijke overheidsorganisaties, waaronder gemeenten, moeten hiervoor hun eigen plan trekken. De vraag is nu: hoe pakken we dit aan en waar beginnen we?

Hoe stel je prioriteiten?

Het opbouwen van beslisbomen is complex en tijdrovend, mede omdat de regelgeving in het verleden nu eenmaal niet op die manier opgebouwd is. In de praktijk blijkt vaak dat regelgeving eerst vereenvoudigd moet worden, en dat betekent veel werk en veelal lange doorlooptijden. Met name complexe vergunningen lenen zich mogelijk helemaal niet voor geautomatiseerde aanvraag en afwikkeling, maar vergen juist persoonlijke begeleiding. Het ligt daarom ook niet voor de hand om daar uitgebreide beslisbomen voor te maken.

Gezien de hoeveelheid werk zal niet alle regelgeving in een keer in beslisbomen beschikbaar komen. Het vereist dus een weloverwogen prioritering en planning; wat pak je als eerste op?

Twee scenario’s

Voor het ontwikkelen van toepasbare regels zijn op hoofdlijnen twee scenario’s denkbaar.

Figuur 1. Beslisboom voor het opbouwen van beslisbomen

Scenario 1: De omgevingswet aangrijpen voor vernieuwing

Kies je ervoor om nieuwe regelgeving op te stellen, dan kan een nieuw plan voor bijvoorbeeld een ontwikkelingslocatie van begin af aan gebaseerd worden op eenduidige beslisbomen. Het plan is dan als het ware gelijk aan de beslisboom, en dat maakt het plan zelf waarschijnlijk veel beter hanteerbaar. Zeker als op zo’n ontwikkelingslocatie veel initiatieven ontstaan, kan het interessant zijn om daarvoor toepasbare regels te gebruiken.

Scenario 2: Bestaande regelgeving blijft vooralsnog behouden

Kies je ervoor om de bestaande regelgeving te behouden, dan lijkt het logisch om beslisbomen op te bouwen voor die vergunningen die je bij voorrang digitaal af zou willen handelen. Praktische criteria hierbij zijn:

• Welke vergunningen worden het meest aangevraagd/verleend?
• Welke processen en vergunningen lenen zich voor (volledig) digitale afhandeling?
• Wat is de complexiteit en daarmee haalbaarheid van de op te stellen beslisbomen?

Uiteraard zijn er tal van tussenvarianten en combinaties mogelijk. Zo kan bijvoorbeeld voor enkele gebieden gekozen worden voor vernieuwen en kunnen voor andere gebieden bestaande plannen gehandhaafd worden. Ook kunnen selectief toepasbare regels worden gemaakt voor veelvoorkomende onderwerpen en aanvragen.

Zoekt u een passend scenario en aanpak voor uw situatie? Neem gerust contact met ons op.