Raadsleden, bent u klaar voor een nieuwe rol?

De noodzaak voor gemeenten om zich voor te bereiden op de invoering van de Omgevingswet blijft onverminderd hoog. Onderbelicht in de voorbereidingen is de rolverandering voor lokale politici. De Omgevingswet verandert niet alleen de werkwijze van gemeenten, maar ook de aard van het werk van gemeenteraadsleden. Vanuit onze ervaring zien wij enkele ontwikkelingen die het werk van raadsleden stevig zullen veranderen.

Verschuiving van de politieke afweging: van gemeentehuis naar de straat
De Omgevingswet vervangt tientallen wetten en honderden ministeriele regelingen en AMvB’s over ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water, die relevant zijn voor de leefomgeving. De Omgevingswet raakt dus niet alleen het ambtelijke apparaat, maar ook ondernemers, inwoners en politieke ambtsdragers. Wij zien voor hen een verschuiving van het afwegingsproces. Waar de afweging nu veelal in de (lokale) politiek wordt gemaakt, zien we nu ook dat burgers cruciale rollen gaan krijgen door de Omgevingwet. Omdat de Omgevingswet ruime betrokkenheid van inwoners aan de voorkant eist, zijn de plannen waar de gemeenteraad zich uiteindelijk over buigt, meer geladen met de wensen, behoeften en belangen van inwoners en belanghebbenden. Welke rol ligt er dan nog voor de lokale volksvertegenwoordiging? De belangenafweging vindt minder in de raadzaal plaats. Dat leidt er mogelijk toe dat er minder ruimte is voor politieke afwegingen en scherpe ideologisch gedreven debatten. Wordt daarmee de rol voor raadsleden kleiner? Dat denken wij niet. Het vraagt van raadsleden dat zij zich bezinnen op hun rol. Die ligt in de (nabije) toekomst meer ‘in het veld’, in de wijkcentrums: door met inwoners, ambtenaren, wethouders e.d. mee te denken over beleidsvoorstellen of plannen. Dus niet langer wachten tot raadsleden in hun natuurlijke omgeving, de raadzaal, kunnen roepen wat ze er van vinden, maar nog meer aan de voorkant meedoen en –denken.

Van het maken van beslissingen naar het mobiliseren van inwoners
Raadsleden gaan een rol spelen in het betrekken van inwoners bij de behandeling van plannen of initiatieven. Van inwoners wordt vandaag de dag steeds meer gevraagd. Raadsleden moeten dus waakzaam zijn dat burgers niet oververmoeid raken van al die gewenste betrokkenheid. Inwoners van gemeenten moeten tegenwoordig op zoveel fronten actief zijn. Zo verlenen steeds meer mensen mantelzorg, naast hun toch al drukke bestaan. Het is de vraag of burgers dan ook nog tijd en energie hebben om mee te denken over ruimtelijke vraagstukken. Zijn deze burgers bereid om in de avonduren nog naar het gemeentehuis te komen voor inspraakavonden over omgevingsplannen? Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) plaatste hier al eerder vraagtekens over in hun rapport ‘niet buiten de burger rekenen’. Wij zien hier een mooie rol voor actieve gemeenteraadsleden weggelegd. Goede volksvertegenwoordiging in de geest van de Omgevingswet is het mobiliseren van inwoners om vroegtijdig mee te denken over (ruimtelijke) plannen. Hierbij is vanzelfsprekend ruimte voor ideologische beïnvloeding. Hiermee is volgens ons sprake van een verschuiving van het politieke toneel!

Zijn raadsleden er klaar voor?
Onze ervaring is dat veel gemeenteraadsleden nog niet in de gaten hebben dat ook zij voor een enorme veranderopgave staan. De Omgevingswet vraagt van raadsleden bovenal een nieuwe denk- en handelswijze om relevant te zijn en blijven in het (ruimtelijk) besluitvormingsproces na de invoering van de Omgevingswet. Ons valt op dat het denken hierover in veel gemeenten nog gestart moet worden. Dat ze van Minister Schultz nu een jaartje extra de tijd krijgen, mag wat ons betreft geen aanleiding zijn om achterover te leunen. Sterker nog: het is de hoogste tijd!

Meer informatie?
Daniël van Schijndel is gast-expert van het KenniscentrumOmgevingswet. Zou je graag over dit onderwerp door willen praten met Daniël? Neem dan contact op met Daniël via info@kcomgevingswet.nl.

Eveneens interessant:

Toolkit voor gemeenteraadsleden: handreiking, praktijkervaring en e-learningsmodule