Omgevingswet vraagt om programma management

Bij de diverse gemeenten die ik onlangs heb bevraagd over de stand van zaken rond de invoering van de Omgevingswet, valt mij op hoe men met het inrichtingsvraagstuk worstelt. Ofwel hoe pas of regel ik de Omgevingswet in mijn organisatie in? De Omgevingswet brengt namelijk een integrale aanvliegroute van ruimtelijke ordeningsvraagstukken met zich mee. In mijn eerdere blog ‘De bestuurder als acrobaat’ sta ik ook stil bij de organisatorische consequenties maar dan vanuit het perspectief van de bestuurder. In deze blog focus ik op de rol van de manager belast met Ruimtelijke Ordening (RO).

De RO-portefeuille in de praktijk van alledag beslaat grotendeels het opstellen, wijzigen en vaststellen van bestemmingsplannen. Dat gaat meestal via een vast stramien van inspraak en zienswijzen om te komen tot de uiteindelijke vaststelling in de raad. Andere RO-gerelateerde onderdelen als het realiseren van een structuurvisie of handhaving in het licht van de WABO horen hier ook bij. Al deze functies zijn ondergebracht bij een afdeling RO of Ontwikkeling. Bij de invoering van de Omgevingswet komen bovenstaande processen (en daarmee functies) in een totaal ander daglicht te staan. Medewerkers annex leidinggevenden worden gevraagd om zich een integraal beeld over de fysieke leefomgeving te vormen. Een beeld waarin ook andere dan alleen ruimtelijke elementen worden meegenomen zoals: economie, sociaal maatschappelijke componenten etc. Zeker waar het betreft de realisatie van een omgevingsvisie. Het vraagt derhalve om andere competenties alsook een andere wijze van organiseren.

Programma management
De integraliteit en het interdisciplinaire karakter van de Omgevingswet brengt met zich mee dat de veelal bestaande ‘harkstructuur’ als leidend organigram bij gemeentelijke organisaties niet meer van toepassing is. Een meer programmatische insteek is gewenst. Hier is het waar het model van programma management om de hoek komt kijken. Wat is programma management?

Programma management is een manier van managen of besturen van een complex van onderling samenhangende projecten en andere inspanningen dat van eminent belang is, maar niet past binnen de normale werkwijze van de permanente organisatie. Dat vraagt tegelijkertijd om een andere wijze van werken en inrichting van de werkorganisatie. De organisatie of in dit geval afdeling RO moet als matrix organisatie worden ingericht.

Programma management veronderstelt dat je een horizontale samenwerkingsrelatie tussen rol- dragers kunt aangaan. Functionarissen zijn bereid met elkaar rollen te bezetten, en dus taken uit te voeren, die zij misschien niet gewend waren te doen in de hiërarchie van de organisatie: bijvoorbeeld opdrachten aannemen van nevengeschikten, of rechtstreeks toegang geven aan een medewerker tot een directeur terwijl zij normaal opdrachten geven en ontvangen via een afdelingschef.

De afdeling RO als programma management bureau Omgeving
De uitdaging waarvoor huidige afdelingen RO en hun medewerkers/leidinggevenden voor staan, is uit de comfortzone van de vast hiërarchische lijnstructuren te stappen en de samenwerking met andere beleidsafdelingen op te zoeken. Die samenwerking dient geborgd te worden in een model van programma-management met alle bijbehorende sturings- en verantwoordelijkheids-mechanismen van dien.

De huidige afdeling RO dient als programma management bureau Omgeving door het leven te gaan waarbij de leidinggevende titulair als programma manager wordt aangesproken. De programma manager ziet toe op de integraliteit van de totstandkoming van Omgevingsvisies en -plannen en beschikt over een interdisciplinair team van beleidsmedewerkers. Ook is hij/zij als programma manager het ambtelijk aanspreekpunt naar externe ketenpartners en College van B&W.

Hoewel de Omgevingswet op de rol staat voor 2019 is het van belang om de relatief ruime voorbereidingstijd goed te benutten om de huidige afdeling RO eens tegen het licht te houden en te bezien of programma management als instrument kan worden ingezet. Voorts is het zinvol na te denken over welke competenties de medewerkers op de afdeling nodig hebben om de verbindingen met andere beleidsafdelingen te leggen.

Meer weten?
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Cees Roem via 06 48 06 23 75 of ceesroem@kcomgevingswet.nl, expert van het Kenniscentrum Omgevingswet op het gebied van samenwerkingsverbanden, bestuurlijke advisering en procesinrichting.

Bron: De essenties van programma management (H. Stoop)