Gemeenten hebben meer duidelijkheid nodig over Digitaal Stelsel Omgevingswet

Binnenlands Bestuur heeft onlangs onder lezers onderzocht in hoeverre zij denken op tijd klaar te zijn voor de omgevingswet. De uitkomsten zijn verwoord in een artikel met de veelzeggende titel ‘Nog veel huiswerk voor Omgevingswet’.

Gemeenten realiseren zich dat het nodig is om de voorbereiding op de Omgevingswet te starten en velen zijn ook al aan de slag. Met name rondom de informatievoorziening zijn er echter nog de nodige vragen en onduidelijkheden. Bijna de helft van de respondenten denkt dat de digitalisering in hun organisatie niet op tijd klaar is voor het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO), 34 procent is “enigszins bezorgd”. Vier van de vijf zijn niet gerust op het tempo van de digitalisering. Die ongerustheid komt waarschijnlijk enerzijds voort uit kennis van de feitelijke status van digitalisering in de eigen organisatie en is anderzijds het gevolg van onduidelijkheid over de inhoud en impact van het DSO. Met de huidige informatie over het DSO kan een gemeente feitelijk nog helemaal niet concluderen of zij wel of niet op tijd klaar zal zijn. Het is immers nog helemaal niet duidelijk wat het DSO van ze vergt. De Uitwerking Informatievoorziening Omgevingswet – Collectief Gemeentelijk (UIVO-CG) komt medio 2017 beschikbaar en moet dan meer inzicht bieden in de impact en aanpak voor gemeenten.

Wat doet het Digitaal Stelsel Omgevingswet?
Via het DSO wordt informatie ontsloten voor alle betrokken partijen om te komen tot de beoogde gelijke informatiepositie. In eerste aanleg wordt reeds bestaande informatie via het DSO ontsloten. De rijksoverheid zal volgens planning per 1-1-2019 als eerste informatie via het DSO ontsluiten. Bestaande basisregistraties worden waarschijnlijk ook via het DSO ontsloten. De informatie kan vanuit de kaart geselecteerd worden en kan met behulp van ‘services’ ook geautomatiseerd opgevraagd worden. Dat kan zowel ‘realtime’, bijvoorbeeld ten behoeve van een proces, als batchmatig om bijvoorbeeld lokale datasets te actualiseren. De ‘services’ zijn beschikbaar vanuit een ‘webshop’. Daar kun je alle beschikbare services zien en afnemen. Een prototype is reeds uitgewerkt.

Wetten en plannen worden niet alleen beschikbaar gesteld zoals we dat al kennen van ‘ruimtelijke plannen.nl’. Je kunt ook alle regels die op een locatie gelden vanuit de kaart of via ‘services’ opvragen. Initiatiefnemers, gemeenten maar ook marktpartijen kunnen daarmee geautomatiseerd regels verwerken in een werkproces of bijvoorbeeld een offerte voor uitbouw of dakkapel.

Naar verwachting komt per 1-1-2019 ook een vernieuwde en geïntegreerde versie van het bestaande Omgevingsloket Online (OLO), het register omgevingsdocumenten en de Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) beschikbaar. Deze kunnen de gegevens die via services beschikbaar zijn gebruiken. Specifieke functionaliteit voor bijvoorbeeld gemeenten is nog niet voorzien.

Digitaal samenwerken
Samenwerken in de keten en (zaak)informatie digitaal delen en uitwisselen is ook nu al een belangrijke voorwaarde en uitdaging. In de Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet (VIVO) is sprake van ‘onderling en met gemeenschappelijke voorzieningen zaakgericht informatie over onderhanden zaken kunnen uitwisselen, elkaar opdracht kunnen verstrekken tot de levering van diensten (adviezen e.d.) en elkaar op de hoogte kunnen houden van de voortgang van die levering’.

Hiervoor is in het DSO ontwerp weliswaar een ‘samenwerkingsomgeving’ onderkend maar er is nog geen duidelijkheid of, hoe en wanneer deze ingevuld wordt. Het lijkt echter zeker niet te verwachten dat dit al per 1-1-2019 beschikbaar komt.

Ketenpartners kunnen en moeten dit echter niet afzonderlijk oplossen. Het moet centraal en landelijk gestuurd en gefaciliteerd worden, al dan niet vanuit het DSO. Het moet hoge prioriteit krijgen zodat gemeenten zich er tijdig op kunnen voorbereiden en niet zelf (dure) oplossingen moeten regelen. Juist de onduidelijkheid hierover is mogelijk de oorzaak van de gevoelde onrust.

Wat kunnen gemeenten nu al doen?
Op het gebied van informatievoorziening kunnen gemeenten nu al concreet aan de slag:

1. Organiseer gegevensmanagement inclusief terugmeldproces en kwaliteitsmanagement zodat gemeentelijke (basis)gegevens op orde zijn en blijven.
2. Inventariseer omgevingswet gerelateerde softwarecomponenten, bijvoorbeeld door deze in de KING softwarecatalogus te specificeren (zie http://www.gemmaonline.nl/index.php/Thema_Omgevingswet).
3. Implementeer voor zover nog nodig een Digikoppeling-adapter om services te kunnen gebruiken.
4. Zorg voor duidelijkheid over inhoudelijke ambities, keuzes en regionale samenwerking als basis voor de keuzes op het gebied van informatievoorziening.
5. Bepaal welke lokale taken in welke omvang resteren en welke functionaliteit daarvoor nog nodig is.
6. Ga na wat de mogelijkheden zijn zaakgericht gegevens uit te wisselen, met welke applicatie zou dat straks kunnen?

Zolang niet duidelijk is hoe de gemeente met de omgevingswet om wil gaan en de UIVO-CG niet beschikbaar is, is het in ieder geval niet verstandig om te investeren in zogenaamd ‘omgevingswetproof’ (versies van) applicaties.

Aanbevelingen
Ga als gemeente aan de slag met bovenstaande acties.

Daarnaast moet KING zo snel mogelijk meer duidelijkheid bieden en parallel aan de DSO-ontwikkeling nagaan of er aanvullende collectieve gemeentelijke voorzieningen of functionaliteiten nodig zijn, bijvoorbeeld voor samenwerking. Dat past ook prima in de ambities van de Digitale Agenda 2020 en de collectiviserings- en samenwerkingsambitie.