Tactisch gegevensmanagement voor de Omgevingswet

Door Hein Corstens en Dirk Moree

De Omgevingswet wordt per 2021 ingevoerd. Dit vereist van gemeenten dat hun gegevenshuishouding gericht wordt op de instrumenten van de Omgevingswet. CORSTENS informatiearchitectuur en Telengy Management & Advies kunnen hierbij helpen met een gerichte aanpak.

Het aandachtsgebied Omgevingswet

De aanpak spitst zich toe op:

• de thema’s die relevant zijn voor de Omgevingswet en dus de informatiebehoefte bepalen, zoals ruimtegebruik, milieukwaliteit integraal, mobiliteit, bouw en aanleg, water, bodem, ondergrond, lucht, geluid, natuur, cultureel erfgoed, externe veiligheid, afval, energie en klimaat;
• de gemeentelijke taken in het kader van de Omgevingswet: vaststellen van de Omgevingsvisie, vaststellen van het Programma, vaststellen van Omgevingswaarden, vaststellen van het Omgevingsplan, vergunningverlening, toezicht & handhaving en monitoring & evaluatie;
• de betrokken gegevens: met name geo-gegevens over terreinen, wegen, bodem en ondergrond, bouwwerken, ruimtelijke indelingen en ruimtegebruik, maar ook ruimtelijke plannen en zaken, zoals omgevingsvergunningen, meldingen en projecten. In toenemende mate worden hierbij 3D GIS-, CAD- en BIM-modellen ingezet.

De volgende figuur geeft een schetsmatig beeld van een informatiearchitectuur voor het aandachtsgebied Omgevingswet binnen de gemeente.

Alle elementen dienen te worden geïnventariseerd en beschreven, zodat ze ingevoegd kunnen worden in een gemeentelijk stelsel dat aansluit op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en in de toekomst op Common Ground. In de applicatielaag staat een ‘Gemeentelijk informatiestelsel Omgevingswet’ centraal. Dit is een geheel van mensen, functionaliteiten en processen, dat ervoor zorgt dat de Omgevingswet adequaat toegepast kan worden met inzet van bestaande of nieuwe applicaties.

Gemeentebrede invoering

Wij kiezen voor een aanpak waarvan de gehele gemeente profiteert: gegevensmanagement ten behoeve van de Omgevingswet is een verbijzondering van gemeentebreed gegevensmanagement voor een specifiek domein. In onze aanpak definiëren we waar mogelijk architectuur, richtlijnen en standaarden gemeentebreed. Tevens wordt er gekeken naar gegevensverzamelingen in andere domeinen. Om te beginnen aangrenzende onderdelen van het fysieke domein, zoals Beheer openbare ruimte.

Werkwijze

De aanpak wordt in overleg met de opdrachtgever uitgewerkt. De aanpak bevat de volgende stappen:

1. Maken van een Quick scan

Hierbij wordt de huidige situatie in kaart gebracht, geanalyseerd en beoordeeld. Er wordt gekeken naar gemeentelijke gegevensverzamelingen, relaties, kwaliteit en eigenaarschap. De inventarisatie vindt plaats aan de hand van interviews en desk research. Bij de inventarisatie van gegevensstromen tussen applicaties en Landelijke Voorzieningen kunnen de gegevens van de gemeente in de GEMMA softwarecatalogus betrokken worden. De uitkomsten worden tevens vastgelegd in een Archimate-model, dat verder aangevuld en onderhouden kan worden door de gemeente. Hulpmiddelen zijn interviews en workshops. Input voor de interviews komt onder meer uit GEMMA, de projectarchitectuur Omgevingswet, en Common Ground. In de uitwerking wordt onder andere gekeken naar de functies van gegevensmanagement, de competenties en functionarissen en de in te zetten hulpmiddelen voor het beheersen van de gegevenskwaliteit.

2. Opstellen van een gemeentelijke gegevensarchitectuur

Er wordt een gegevensarchitectuur opgesteld, die bestaat uit een beschrijving van de gegevensverzamelingen, de relevante kenmerken ervan en de onderlinge relaties. Daarbij wordt prioriteit gegeven aan de gegevens die bij de invoering in 2021 paraat moeten zijn. Belangrijke aspecten hierin zijn:

• de inrichting van een gemeentelijke samenhangende informatievoorziening voor de Omgevingswet (een ‘gemeentelijk stelsel Omgevingswet’);
• samenhang van de gemeentelijke voorzieningen met het DSO;
• samenhang van de gemeentelijke voorzieningen met Common Ground Nederlandse gemeenten;
• globaal objectmodel;
• kwaliteitseisen aan de gegevens;
• inrichting van het gegevensmanagement;
• uitgangspunten voor technische uitwerking.

Daarnaast worden informatiefuncties gespecificeerd, inclusief de relatie met het DSO. Deze informatiefuncties creëren, onderhouden en gebruiken gegevens. Er wordt een matrix opgesteld van de relaties tussen informatiefuncties en gegevens. Vervolgens wordt er een relatie gelegd met de bestaande of nieuwe applicaties. Nieuwe applicaties die de Omgevingswet ondersteunen beginnen stapsgewijs bekend te worden. Op basis van de in GEMMA-Online gedefinieerde functionele eisen wordt bij de bestaande softwareleveranciers geverifieerd in welke mate de in gebruik zijnde applicaties gaan evolueren. Daarnaast wordt de markt verkend en wordt een aanbestedingsproject voor de Omgevingswet gedefinieerd.

Tenslotte worden de toe te passen standaarden en regelgeving samengevat met hun relaties naar gegevensverzamelingen en interactie tussen processen en applicaties. Daaruit worden aanbevelingen geformuleerd voor het toezicht op de juiste toepassing van standaarden en regelgeving.

3. Opstellen van een plan van aanpak voor de implementatie van gegevensmanagement

Op basis van de resultaten van de inventarisaties, analyses en ontwerpen wordt een plan van aanpak opgesteld voor de implementatie van gegevensmanagement voor het domein Omgevingswet. Onderdelen hiervan zijn de beschrijving van inrichting , processen en beheer. Hierin worden uitgewerkt: doelgroepen (bronhouders, afnemers), activiteiten, prioriteiten, inspanning en doorlooptijden, planning, organisatie, formatie en financiële consequenties.

Resultaat

De bevindingen worden in een rapportage opgeleverd. Daarbij wordt tevens een (Archimate) architectuurmodel meegeleverd met de huidige situatie en de doelarchitectuur Omgevingswet zoals beschikbaar op GEMMA Online en in de GEMMA Softwarecatalogus. Deelresultaten worden tussentijds afgestemd. Gedurende de uitvoering in de benoemde onderdelen vindt er regelmatig terugkoppeling plaats over de bevindingen. Er wordt gebruik gemaakt van de handreikingen en andere hulpmiddelen die onder andere vanuit VNG-Realisatie beschikbaar zijn voor gemeenten.

Meer informatie?

• CORSTENS informatiearchitectuur: Hein Corstens, hein@corstens.nl, 06 55 38 22 88, www.corstens.nl
• Telengy Management & Advies: Dirk Moree, d.moree@telengy.nl, 06 52 04 31 45, www.telengy.nl