De implementatie van de Omgevingswet: olietanker of speedboot?

De Omgevingswet is op 1-1-2021 van kracht. Wie de implementatie van de Omgevingswet een jaar niet zou hebben gevolgd en er opnieuw mee aan de slag zou gaan, zal tot onder andere tot de volgende conclusies kunnen komen:

1. Er is landelijk en lokaal heel veel werk verzet en we hebben met zijn allen mooie stappen gezet.
2. Desondanks worden planningen voor de implementatie (landelijk en lokaal) deels vooruitgeschoven.

Uitstel, maar geen afstel!

Conclusie twee moet ik even toelichten. Gemeenten moeten bijvoorbeeld aan de slag met het opstellen van een Omgevingsvisie en Omgevingsplan. Ook moeten zij een impactanalyse uitvoeren voor de benodigde informatievoorziening op lokaal niveau en om aan te kunnen sluiten op het DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet). Activiteiten zoals deze stonden vorig jaar ook al op de planning en komen nu weer terug. Ondanks landelijke producten die zijn opgeleverd en pilots die lokaal zijn uitgevoerd, is er vaak nog onvoldoende duidelijkheid bij gemeenten om deze activiteiten goed uit te kunnen voeren.

Omdat er landelijk nog steeds hard aan de kaders wordt gewerkt, lijkt het alsof lokale implementatieactiviteiten door veel gemeenten zo lang mogelijk vooruitgeschoven worden. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet in 2021 is er een harde deadline voor een aantal activiteiten. Gevolg is dat er steeds meer in korte tijd zal moeten gebeuren om op tijd klaar te zijn. Het helpt gemeenten maar ook het Rijk natuurlijk dat er naar aanleiding van het BIT-advies in oktober 2017 een lager ambitieniveau is overeengekomen voor (de startsituatie van) het DSO per 1 januari 2021. Daarnaast is er een overgangsfase met overgangsrecht, waardoor de bestaande en nieuwe situatie gemakkelijker in elkaar overvloeien. Denk aan de ruimtelijke plannen die van rechtswege overgaan in het Omgevingsplan.

Een olietanker of speedboot?

Door deze ontwikkelingen zullen we de komende jaren (vóór maar ook na 2021) geleidelijk gaan veranderen richting de gewenste eindambities van de Omgevingswet en het DSO. Voorbeelden van deze ambities zijn ‘een gelijke informatiepositie voor inwoners, bevoegde gezagen en andere betrokkenen’, en ‘alle ruimtelijke informatie over een bepaalde locatie met één klik op de kaart beschikbaar’. We smeren de te behalen mijlpalen alleen wat meer uit over de tijd. Het gevaar daarbij is dat we een olietanker in gang hebben gezet die gaandeweg niet meer van koers kan veranderen.

Geleidelijk veranderen is natuurlijk heel verstandig bij een grote verandering zoals de Omgevingswet, maar dan wel op een flexibele en wendbare wijze. Waarom? ICT vervult een sleutelrol bij het succesvol realiseren van de gestelde ambities. Daarnaast ontvouwen nieuwe technologische ontwikkelingen op het gebied van ICT zich in een razendsnel tempo en zijn deze steeds meer te incorporeren in nieuwe producten en diensten. Denk aan cloud computing, Internet of Things en big data, blockchain en kunstmatige intelligentie.

Aandacht gevraagd voor een wendbare implementatie strategie

Het zou doodzonde zijn als we zijn ingehaald door deze technologische ontwikkelingen op het moment dat het DSO uiteindelijk gereed is. Het is daarom belangrijk dat we oog blijven houden voor deze ontwikkelingen en ze gaandeweg kunnen blijven verwerken in de eindproducten binnen het DSO. Het Ministerie van BZK zal hier een weg in moeten vinden, in overleg met de koepelorganisaties en uitvoeringsorganisaties zoals VNG Realisatie. Omdat we echter niet op deze nieuwe ontwikkelingen kunnen blijven wachten, gaan we voorlopig met z’n allen gewoon door met de implementatieactiviteiten zoals die nu voorliggen…

Meer informatie?

Roald Schel is adviseur en blogger voor het Kenniscentrum Omgevingswet. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Roald via roaldschel@kcomgevingswet.nl of 06-28421862.