Buurtrechters: voorsorteren op de Omgevingswet?

In het Besluit omgevingsrecht (Bor) staat aangegeven wanneer een omgevingsvergunning vereist is en onder welke condities vergunningsvrij mag worden gebouwd of verbouwd. En voor de meeste burgers en bedrijven die willen bouwen of verbouwen kan die laatste categorie niet groot genoeg zijn. Ook de overheid heeft baat bij het vergroten van die laatste categorie, omdat dan het aantal aanvragen voor omgevingsvergunningen afneemt. Met de komst van de Omgevingswet wil de overheid nog verder terugtreden in haar rol als vergunningverlener en de verwachting is dat haar rol op het gebied van handhaving gaat toenemen. De overheid legt meer de verantwoordelijkheid en meer vrijheden neer bij de initiatiefnemer. Maar wat gebeurt er als dit leidt tot hoogoplopende conflicten met de buren? Wat wordt er dan verwacht van de gemeente? Wil de gemeente de rol van mediator op zich nemen of zijn de buren dan aangewezen op de rechter? Of komt dan De Rijdende Rechter? Het kabinet wil de ‘buurtrechter’ invoeren in heel Nederland. Een rechter die bij de mensen thuiskomt en doet denken aan De Rijdende Rechter. Met het verschil dat De Rijdende Rechter in werkelijkheid een bindend adviseur is en bij de buurtrechter sprake is van een echte rechtszaak.

Proefproject Noord-Nederland

Bij de Rechtbank Noord-Nederland loopt een proefproject met zeven kantonrechters die meewerken aan de ‘spreekuurrechter’. Met dit experiment wil men de rechtspraak laagdrempeliger maken en relatief eenvoudige conflicten in de kiem smoren. Beide partijen moeten akkoord gaan met deze vorm van rechtspraak, betalen 39 euro aan griffiekosten en voeren zelf het woord, zonder advocaten. Dit experiment loopt nog tot mei 2018.

De rechter moet de wijk in

Het kabinet gaat zoals gezegd experimenteren met ‘buurtrechters’. Dit is vastgelegd in het nieuwe regeerakkoord. De buurtrechters zullen regelmatig in de buurt zitting hebben, een klein bedrag aan griffiekosten vergen, zich richten op juridisch eenvoudige zaken en bestaan uit (kanton)rechters die ook in de gewone rechtspraak werkzaam zijn of waren. In tegenstelling tot de spreekuurrechters zullen niet alleen civielrechtelijke, maar ook eenvoudige straf- en bestuursrechtelijke zaken voor behandeling door de buurtrechter in aanmerking komen. Daarnaast is deelname verplicht en gaat de buurtrechter, in tegenstelling tot de spreekuurrechter, daadwerkelijk spreekuren houden. In de eerste helft van 2018 wordt er gestart met de pilots: de rechter moet de wijk in.

Buurtrechters en de Omgevingswet

Een interessante vraag is: staat dit initiatief van het kabinet op zichzelf of sorteert men hier al voor op de komst van de nieuwe Omgevingswet. Ik ben benieuwd naar jullie mening hierover. Heb je hier vragen over of wil je er gewoon eens van gedachten over wisselen? Bel of mail me dan: 06 81 42 95 16, harriedahlmans@kcomgevingswet.nl.

Bronnen:

• Volkskrant, artikel “De rechter rijdt echt”, 11 december 2017
• VNG Magazine, nummer 20 (2016), artikel “Buurtrechters: problemen oplossen aan de keukentafel”, door Cindy Castricum